“Pantürkizm” olarak da bilinen “Pantürk” kavramı, Türk halklarının birliğini savunan bir siyasi ideoloji ve harekettir. Bu ideoloji, tarihsel olarak Türk halklarının kültürel, dilsel ve tarihsel birliğini vurgular. “Pantürk” terimi, “Türklerin birleşmesi” anlamına gelir ve bu fikir, genellikle Türk halklarının ortak bir devlet veya topluluk içinde bir araya gelmesi gerektiğini savunur.
Pantürkizm, 19. yüzyılın sonlarından itibaren özellikle Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşüyle birlikte taraftar bulmaya başlamıştır. Bu dönemde, Türk halklarının ulusal kimliğini güçlendirmek ve bir araya getirmek amacıyla çeşitli entelektüel ve politik çevrelerde tartışılmıştır. Bu ideolojinin savunucuları, Türk halklarının ortak bir kültüre, dilbilgisine ve tarihî mirasa sahip olduğunu öne sürerler.
Pantürkizm, özellikle 20. yüzyılın başlarında Orta Asya’da bağımsızlık kazanan Türk devletlerinin oluşum sürecinde etkili olmuştur. Bu dönemde, Sovyetler Birliği’nin parçalanmasıyla Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve diğer Orta Asya ülkeleri bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Pantürkizm, bu tür bağımsızlık hareketlerini destekleyen bir ideoloji olarak kendini göstermiştir.
Ancak, Pantürkizm fikri, tarih boyunca birçok eleştiriye maruz kalmıştır. Eleştirenler, bu ideolojinin etnik milliyetçilik ve ayrılıkçılığı teşvik ettiğini ve bölgeler arasında çatışmalara neden olabileceğini savunur. Ayrıca, farklı etnik gruplar arasında hoşgörü, anlayış ve işbirliği yerine ayrılıkçılık ve düşmanlık yaratabileceği endişesi taşıyan görüşler de bulunmaktadır.
Sonuç olarak, Pantürkizm, Türk halklarının birliğini savunan bir ideoloji olup tarih boyunca farklı dönemlerde etkili olmuştur. Ancak, bu ideoloji üzerindeki tartışmalar ve eleştiriler de devam etmektedir.
Tarih boyunca Pantürkizm idealiyle tanınmış bazı önemli figürler bulunmaktadır. İşte bu figürlerden bazıları:
- Ziya Gökalp (1876-1924): Türk şair, yazar, düşünür ve siyasetçi olan Gökalp, Pan Türkizm fikrini savunmuş önemli isimlerden biridir. Kültürel modernizmi ve Türk milliyetçiliğini savunmuş, aynı zamanda Türkçülük akımının önde gelen temsilcilerindendir.
- Alparslan Türkeş (1917-1997): Türk asker ve siyasetçi olan Türkeş, Milliyetçi Hareket Partisi’nin (MHP) kurucu lideridir. Pan Türkizm ideali doğrultusunda Türk milliyetçiliğini savunmuş ve Türk devletlerinin birliği fikrini benimsemiştir.
- Mustafa Çokay (1922-2004): Türk asker ve siyasetçi olan Çokay, Türk milliyetçiliğini ve Pan Türkizm idealiyle birleştirmiştir. Milliyetçi Hareket Partisi’nin önemli isimlerinden biri olmuş, Türk devletlerinin birliğine olan inancını sıkça dile getirmiştir.
- Alimcan İnayetov (1905-1944): Sovyetler Birliği döneminde yaşamış Türk asıllı Sovyet yazar ve düşünürdür. Pan Türkizm fikrini savunmuş, Türk halklarının birliği idealine katkıda bulunmuştur.
- Yusuf Akçura (1876-1935): Türk yazar ve düşünür olan Akçura, Türk milliyetçiliği ve Pan Türkizm idealiyle ilgilenmiş, Türk halklarının birliği ve kültürel benzerlikleri üzerine yazılar yazmıştır.
- Ahmet Ağaoğlu (1869-1939): Türk siyasetçi, yazar ve düşünür olan Ağaoğlu, Türk milliyetçiliğini savunmuş ve Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde Pan Türkizm fikrine katkıda bulunmuştur.
- Mehmet Emin Yurdakul (1869-1944): Türk yazar ve şair olan Yurdakul, Türk milliyetçiliği ve Pan Türkizm ideali etrafında eserler vermiş, Türk halklarının birliğine vurgu yapmıştır.
- Yusuf Akçura (1876-1935): Türk yazar ve düşünür olan Akçura, Türk milliyetçiliği ve Pan Türkizm idealiyle ilgilenmiş, Türk halklarının birliği ve kültürel benzerlikleri üzerine yazılar yazmıştır.
- Atsız Sayar (1905-1979): Türk yazar ve düşünür olan Atsız, Türk milliyetçiliği ve Turancılık idealiyle tanınır. Pan Türkizm düşüncesini savunmuş, Türk devletlerinin birliğini hedefleyen yazılar kaleme almıştır.
- Cengiz Aytmatov (1928-2008): Türkmen yazar olan Aytmatov, eserlerinde Orta Asya’daki Türk halklarının birliği ve dayanışmasına vurgu yapmıştır. Pan Türkizm fikrini edebi eserlerinde işlemiştir.
- Nihal Atsız (1905-1975): Türk yazar, şair, araştırmacı ve siyasetçi olan Nihal Atsız, Pan Türkizm ideali etrafında önemli bir figürdür. Türk milliyetçiliği ve Turancılık düşüncelerini savunmuş, bu idealler doğrultusunda birçok eser kaleme almıştır. Atsız, Türk devletlerinin birliğine olan inancını sıkça dile getirmiş ve Pan Türkizm fikrini yayma çabalarında bulunmuştur. Aynı zamanda tarihçi ve araştırmacı olarak da tanınan Atsız, Türk milletinin birliğini ve kültürel zenginliklerini vurgulamıştır. Onun eserleri, Pan Türkizm ideali etrafında şekillenen düşünce akımına katkıda bulunmuş ve bu ideali destekleyen birçok kişiye ilham kaynağı olmuştur.
Bu isimler, Pantürkizm ideali etrafında şekillenen düşünce akımını desteklemiş veya etkileyen kişilerdir. Ancak, bu liste tamamlanmış değildir ve Pantürkizm fikrini savunan birçok diğer önemli figür de tarih boyunca var olmuştur.
© 2023, Bedri Yılmaz.
BedriYilmaz.com by Bedri Yılmaz is licensed under Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International
