Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu‘nun Polonya Dışişleri Bakanı Radoslaw Sikorski ile Ankara’da 6 Ekim 2010 tarihindeki Basın Toplantısı’ndan
Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu:
“‘Lehistan Sefiri geldi’ ne anlama geliyor, bunu bilmeyen arkadaşlarımız için açıklamak isterim. Geçmişte Polonya işgal altında iken, Osmanlı protokolünün resmi törenlerinde diğer Büyükelçilerin geçişi yapılırken, Polonya işgal altında olduğu için, Polonya Büyükelçisi olmazmış ve Osmanlı yani Türk protokol memuru, o zaman ‘Lehistan Büyükelçisi’ diye anons ettiğinde, bir başka protokol memuru önceden hazırlanmış bir şekilde “Lehistan Büyükelçisi yolda, geliyor Sultanım!” dermiş. Bu da Polonya’nın bağımsızlığının sağlanmasının yakın olduğunun işareti olurmuş ve Polonya bağımsızlığına verilen destek anlamda kullanılırmış. O günden bugüne, bizim için Polonya’nın bağımsızlığı, istikrarı, gücü Türkiye’nin gücü gibi görülür.”
Osmanlı Diplomasisinde İncelik: Lehistan Sefiri ve Beklenen Bağımsızlık Yolculuğu
Lehistan, 1683 II. Viyana Kuşatması sırasında ordumuza zarar vererek kuşatmanın başarısız olmasına neden olur. Bu sayede Osmanlı baskısından kurtulan Avrupa devletleri giderek zayıflayan Lehistan’ı aralarında bölüşürler. Bu tarihten itibaren Lehistan topraklarının bir bölümü 1772 yılında Rusya, Prusya ve Avusturya arasında paylaşılır. 1792 yılında ise Rusya ve Prusya tarafından bir bölüm toprakları daha işgal edilir. 24 Ekim 1795 günü Rusya, Prusya ve Avusturya üçlüsü Lehistan topraklarının tamamını aralarında paylaşarak Lehistan-Litvanya Birliği’ne son verirler. Bu durum dördüncü paylaşımdır ve 123 yıl süresince egemen olan bir devlet böylelikle tümüyle ortadan kalkmış olur. Lehistan (Polonya), Prusya, Avusturya ve Rusya ile girilen savaşta mağlup olur ve toprakları parçalanarak bu üç ülke tarafından işgal edilir.
Bu işgale karşı Osmanlı İmparatorluğu, Lehistan’ın yanında yer alarak bir itirazda bulunur. Ancak Osmanlı’nın gücü, bu parçalanmayı durduracak ve toprakları geri alacak kadar etkili olmaz. Bu durumda Osmanlı İmparatorluğu, diplomatik bir tavrı benimseyerek itirazını dile getirir. Osmanlı İmparatorluğu bu paylaşımı onaylamaz ve her yıl elçilerin Divan-ı Hümayun’a kabul töreninde huzura kabul edilen elçinin temsil ettiği devletin adı okunur.
Osmanlı sultanları, geleneksel olarak çeşitli vesilelerle ülkedeki sefirleri kabul eden törenler düzenler. Bu törenlerde Mabeyinci Başı, sultana hürmetlerini sunacak olan sefirleri yüksek sesle padişaha takdim eder. Örneğin; “Rusya sefiri, Fransa sefiri, Avusturya sefiri…” şeklinde sıralama yapılır.
Lehistan sefirinin durduğu yer ise her zaman boş bırakılır. Sıra Lehistan sefirine geldiğinde Mabeyinci Başı bağırarak sorar, “Lehistan sefiri burada mı?”. Oradaki başka bir görevli ise yüksek sesle cevap verir, “Lehistan sefiri yolda sultanım…”.
Bu adım, diğer devletlere Lehistan’ın işgalinin kabul edilmediğini ve bir gün Lehistan’ın yeniden bağımsızlığına kavuşarak sefirinin bu törene katılacağına inanıldığını gösterir.
Bu protokol, neredeyse yüz yıl boyunca devam eder ve her toplantıda “Lehistan Sefiri nerede?” diye sorulur. Polonya, bağımsızlığını kazandığında, sefirleri protokolde hak ettikleri yerlerini alırlar.
Bu ilginin ilk yazılı kaydı, 1936-1945 yılları arasında Polonya’nın Türkiye Büyükelçisi olarak görev yapan Michał Sokolnicki’ye aittir.
Sokolnicki bu hikâyeyi İstanbul’daki Polonya toplumunu yakından tanıyan Türk subayı ve siyasetçi Ali Fuat Cebesoy’dan öğrenmiştir.
Cebesoy, bu alışkanlığın saltanatın sonuna kadar devam ettiğini ve Sultan Abdülhamid döneminde genç bir subay olarak buna bizzat şahit olduğunu iddia etmiştir. On dokuzuncu yüzyılın başlarından itibaren böyle bir alışkanlığa dair herhangi bir kayıt bulunmadığından, bu anlatımın doğruluğu tarihçiler tarafından yaygın olarak sorgulanmaktadır.
Lehler, Türklerin bu davranışını hiçbir zaman unutmazlar, bu öykü günümüz Polonya Büyükelçiliği’nin web sitesinde bile kendine yer bulmuştur. 1 Mayıs 2004 günü Dublin’de yapılan Polonya’nın Avrupa Birliği’ne katılış töreni televizyonlarda canlı olarak yayınlandı. Dönemin Polonya Cumhurbaşkanı Aleksander Kwaśniewski kürsüye çıktı ve ilk sözü; “İşte Lehistan Elçisi geldi!” oldu.
© 2023 – 2024, Bedri Yılmaz.
BedriYilmaz.com by Bedri Yılmaz is licensed under Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International
