Hristiyan Mezhepleri Tarihi

Hristiyanlık, yaklaşık 2000 yıllık tarihi boyunca birçok farklı mezhebin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu mezheplerin kökenleri, teolojik farklılıklar, kültürel ve coğrafi etkiler, siyasi gelişmeler gibi çeşitli faktörlere dayanmaktadır. Aşağıda, Hristiyanlık tarihindeki başlıca mezhepler, bu mezheplerin kurucuları, ortaya çıkış tarihleri ve temel özellikleri hakkında detaylı bilgiler bulabilirsiniz.

1. Katoliklik

Kurucusu: İsa Mesih’e dayandırılır, kurumsallaşması Aziz Petrus’a atfedilir.
Ortaya Çıkış Tarihi: İlk yüzyıllar, özellikle 4. yüzyılda Konstantin’in Hristiyanlığı kabulüyle güçlenmiştir.
Özellikleri:
Papa, Katolik Kilisesi’nin en yüksek otoritesidir.
Yedi sakrament (vaftiz, evharistiya, konfirmasyon, tövbe, hastaların meshi, rahip takdisi, evlilik) kabul edilir.
Latin Amerika, Güney Avrupa, Orta ve Batı Avrupa, Filipinler gibi bölgelerde kuvvetlidir.
Merkez: Vatikan, Roma, İtalya.

2. Ortodoksluk

Kurucusu: İsa Mesih’e dayandırılır, kurumsallaşması Büyük Konstantin dönemine ve I. Nicea Konsili’ne (325) uzanır.
Ortaya Çıkış Tarihi: Doğu-Batı ayrışması (1054) ile belirginleşmiştir.
Özellikleri:
Patriklik sistemiyle yönetilir; İstanbul, Moskova, İskenderiye, Antakya, Kudüs gibi patrikhaneler vardır.
Sakramentler ve liturjik ibadetler önemli bir yer tutar.
Yunanistan, Rusya, Balkanlar ve Doğu Avrupa’da kuvvetlidir.
Merkez: İstanbul (Ekümenik Patrikhane), diğer patrikhaneler de bölgesel merkezlerdir.

3. Protestanlık

Kurucusu: Martin Luther, John Calvin, Huldrych Zwingli gibi reformcular.
Ortaya Çıkış Tarihi: 16. yüzyıl (1517, Martin Luther’in 95 Tezi).
Özellikleri:
Kilise ve devlet işlerinin ayrılması, bireysel inanç özgürlüğü vurgulanır.
İncil’in tek otorite olduğu kabul edilir.
Luthercilik, Kalvinizm, Anglikanizm, Metodizm, Baptizm gibi birçok alt grubu vardır.
Almanya, İsviçre, İskandinav ülkeleri, ABD gibi bölgelerde kuvvetlidir.
Merkez: Merkezi bir otorite yoktur; yerel kiliseler özerktir.

4. Anglikanizm

Kurucusu: VIII. Henry
Ortaya Çıkış Tarihi: 16. yüzyıl (1534, İngiltere Kilisesi’nin Roma’dan ayrılması).
Özellikleri:
Katolik ve Protestan uygulamaların bir birleşimi olarak kabul edilir.
İngiltere Kilisesi, başlıca Anglikan kurumudur.
Sakramentler kabul edilir, ancak Roma Katolik Kilisesi’nden bağımsızdır.
İngiltere, ABD, Kanada, Avustralya gibi İngilizce konuşulan ülkelerde kuvvetlidir.
Merkez: Canterbury, İngiltere.

5. Luthercilik

Kurucusu: Martin Luther
Ortaya Çıkış Tarihi: 16. yüzyıl (1517, 95 Tez).
Özellikleri:
İncil’in tek otorite olduğu kabul edilir.
“Sola fide” (yalnızca imanla aklanma) prensibi.
Sakramentlerden yalnızca vaftiz ve evharistiya kabul edilir.
Almanya, İskandinavya, ABD’de kuvvetlidir.
Merkez: Merkezi otorite yoktur; yerel kiliseler özerktir.

6. Kalvinizm

Kurucusu: John Calvin
Ortaya Çıkış Tarihi: 16. yüzyıl (1536, Kalvin’in “İnstitutio” eseri).
Özellikleri:
Tanrı’nın egemenliği ve önceden belirlenme (predestinasyon) inancı.
İncil’in tek otorite olduğu kabul edilir.
İsviçre, Hollanda, İskoçya, ABD’de kuvvetlidir.
Merkez: Merkezi otorite yoktur; yerel kiliseler özerktir.

7. Metodizm

Kurucusu: John Wesley
Ortaya Çıkış Tarihi: 18. yüzyıl.
Özellikleri:
Kutsal yaşam ve sosyal adalet vurgusu.
Sakramentlerden vaftiz ve evharistiya kabul edilir.
İngiltere, ABD, Afrika’da kuvvetlidir.
Merkez: Merkezi otorite yoktur; yerel kiliseler özerktir.

8. Baptizm

Kurucusu: John Smyth
Ortaya Çıkış Tarihi: 17. yüzyıl.
Özellikleri:
Yetişkin vaftizi önemser.
İncil’in tek otorite olduğu kabul edilir.
ABD, İngiltere, Afrika’da kuvvetlidir.
Merkez: Merkezi otorite yoktur; yerel kiliseler özerktir.

9. Pentekostalizm

Kurucusu: Charles Parham, William J. Seymour
Ortaya Çıkış Tarihi: 20. yüzyıl (1906, Azusa Sokağı Uyanışı).
Özellikleri:
Kutsal Ruh’un armağanlarının (dillerde konuşma, şifa vb.) vurgulanması.
Karizmatik ibadetler.
ABD, Brezilya, Afrika, Güney Kore’de kuvvetlidir.
Merkez: Merkezi otorite yoktur; yerel kiliseler özerktir.

10. Yehova Şahitleri

Yehova Şahitleri, Hristiyanlık içerisindeki ana akım mezheplerden farklı olarak, kendi özgün teolojik görüşleri ve ibadet uygulamalarıyla dikkat çeken bir dini harekettir. Bu hareketin mezhep olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği konusunda çeşitli görüşler bulunmaktadır. Ancak genel kabul, Yehova Şahitleri’nin bir mezhepten ziyade bağımsız bir dini grup olarak kabul edilmesidir.

Kurucusu: Charles Taze Russell
Ortaya Çıkış Tarihi: 1870’ler
Özellikleri:
Teoloji: Yehova Şahitleri, geleneksel Hristiyan teolojisinden farklı olarak Teslis doktrinini reddederler. İsa Mesih’in Tanrı’nın Oğlu olduğunu kabul ederler, ancak Tanrı ile eşit olmadığını savunurlar.
İbadet ve Uygulamalar: Yehova Şahitleri, Krallık Salonları adı verilen ibadet yerlerinde toplanır. İbadetlerinde İncil çalışmaları ve misyonerlik faaliyetleri önemlidir. Kan naklini reddederler ve askeri hizmeti kabul etmezler.
Yayınlar: Yayıncılık faaliyetleri, özellikle “Gözcü Kulesi” dergisi ve “Uyanış!” dergisi ile bilinirler. Bu yayınlar aracılığıyla teolojik görüşlerini ve öğretilerini yayarlar.
Dünya Genelinde: Yehova Şahitleri dünya genelinde etkindir, özellikle Kuzey ve Güney Amerika, Avrupa ve Afrika’da büyük topluluklara sahiptirler.
Merkez: Warwick, New York, ABD.

Yehova Şahitlerinin Mezhep Olup Olmadığı Konusu

Yehova Şahitleri’nin bir Hristiyan mezhebi olarak değerlendirilmemesinin başlıca nedenleri şunlardır:

Teolojik Ayrışma: Yehova Şahitleri, Teslis inancı gibi Hristiyanlıkta merkezi olan doktrinleri reddederler. Bu, onları geleneksel Hristiyan mezheplerinden ayıran temel bir teolojik farklılıktır.
Bağımsız Yapı: Yehova Şahitleri, kendi yönetim organlarına ve küresel bir yapıya sahip olup, ana akım Hristiyan mezheplerinden tamamen bağımsızdırlar.
Kendi Tanımları: Yehova Şahitleri, kendilerini genellikle bir mezhep olarak tanımlamazlar; bunun yerine, İsa’nın gerçek takipçileri olarak gördükleri kendi dini topluluklarını öne çıkarırlar.

Sonuç olarak, Yehova Şahitleri, belirli teolojik ve organizasyonel özellikleri nedeniyle, geleneksel Hristiyan mezheplerinden ayrı bir dini grup olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle, Hristiyan mezhepleri listesine dahil edilmemeleri daha doğru bir yaklaşım olacaktır.

Sonuç

Hristiyanlık tarihi boyunca ortaya çıkan mezhepler, dini inançların ve uygulamaların çeşitliliğini yansıtır. Her mezhep, belirli coğrafi ve kültürel bağlamlarda gelişmiş olup, bugün dünya genelinde milyonlarca insan tarafından takip edilmektedir. Bu mezheplerin tarihçesi, teolojisi ve coğrafi dağılımları, Hristiyanlığın zengin ve dinamik bir dini mirasa sahip olduğunu göstermektedir.