Uluslararası ilişkilerde “hibrid eylem”, geleneksel askeri ve siyasi araçların dışında, farklı yöntemlerin bir araya getirilerek kullanıldığı karmaşık bir stratejiyi ifade eder. Bu taktikler genellikle bir devlet veya aktörün başka bir devlete karşı yürüttüğü etkileyici ve genellikle asimetrik operasyonları içerir. Hibrid eylemler genellikle askeri saldırılar, siber saldırılar, propaganda, ekonomik baskılar, gizli operasyonlar, terör eylemleri ve bilgi manipülasyonu gibi çeşitli unsurları içerebilir.
Hibrid eylemler, geleneksel savaş stratejilerinin dışında kalan ve uluslararası hukukun sınırlarını zorlayan yöntemlerle gerçekleştirilir. Bu tür eylemler, devletler arası ilişkilerde önemli bir güvenlik tehdidi oluşturabilir çünkü mevcut kurallara ve normlara meydan okuyabilirler. Dolayısıyla, uluslararası toplumda hibrid eylemlere karşı etkin yanıtlar geliştirilmesi, güvenlik ve istikrarın korunması açısından kritik önem taşır.
Yakın tarihte görülen bazı hibrid eylemler şunlardır:
- Rusya’nın Ukrayna’ya Karşı Hibrid Savaşı (2014-günümüz):
Rusya’nın Ukrayna’ya karşı 2014 yılında Kırım’ı ilhak etmesi ve ardından Donetsk ve Lugansk gibi bölgelerde desteklediği ayrılıkçı gruplar aracılığıyla hibrid savaş yöntemlerini kullanması önemli bir örnektir. Bu çatışma, geleneksel askeri operasyonların yanı sıra siber saldırılar, propaganda kampanyaları, ekonomik baskılar ve gizli operasyonları içermektedir. - Suriye İç Savaşı ve Dış Müdahaleler (2011-günümüz):
Suriye İç Savaşı, başlangıcından itibaren hem iç hem de dış aktörler arasında hibrid savaş yöntemlerinin kullanıldığı bir çatışma olmuştur. Esad rejimi ve muhalif gruplar arasındaki çatışmaların yanı sıra, Suriye’deki çeşitli yabancı güçler (Rusya, İran, Türkiye, ABD gibi) arasında da dolaylı müdahaleler, siber saldırılar, insani yardım manipülasyonu ve propagandalar göze çarpmaktadır. - Rusya’nın Avrupa Ülkelerine Yönelik Siber Saldırıları ve Bilgi Manipülasyonu:
Rusya, Avrupa ülkelerine yönelik siber saldırılar düzenlemekte ve bilgi manipülasyonu yaparak siyasi süreçleri etkilemeye çalışmaktadır. Özellikle seçim dönemlerinde propaganda ve yanıltıcı bilgilerle toplumsal kutuplaşmayı artırma stratejileri izlenmektedir.
Amerika
Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) uyguladığı hibrid eylemler, genellikle küresel etkisi olan karmaşık stratejileri içerir. İşte yakın tarihten birkaç örnek:
1. İran’a Karşı Siber Saldırılar (Stuxnet)
2009-2010 yıllarında ABD ve İsrail’in ortaklaşa geliştirdiği Stuxnet adlı bilgisayar virüsü, İran’ın nükleer programına yönelik bir siber saldırı olarak tarihe geçti. Bu virüs, İran’ın Natanz’daki nükleer tesislerinde uranyum zenginleştirme sürecini aksatmak amacıyla kullanıldı. Geleneksel askeri müdahale yerine siber saldırı yöntemi tercih edilerek, İran’ın nükleer kapasitesi üzerinde önemli bir darbe vurulmuştur.
2. Venezuela’ya Karşı Ekonomik ve Bilgi Savaşı
2010’ların sonlarından itibaren ABD, Venezuela’daki Maduro rejimine karşı çeşitli hibrid savaş yöntemleri kullanmıştır. Bu stratejiler arasında ekonomik yaptırımlar, petrol ihracatına yönelik ambargolar, muhalefete destek verme ve propaganda kampanyaları bulunmaktadır. Bu eylemler, Venezuela ekonomisini ciddi şekilde zayıflatmış ve toplumsal huzursuzluklara yol açmıştır.
3. Rusya’ya Karşı Ekonomik Yaptırımlar ve Destek Harekâtı
2014’te Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesi ve Doğu Ukrayna’daki ayrılıkçı hareketleri desteklemesi üzerine ABD, Avrupa Birliği ile birlikte Rusya’ya karşı geniş kapsamlı ekonomik yaptırımlar uygulamıştır. Bu yaptırımlar, Rusya’nın finansal sistemini ve enerji sektörünü hedef almıştır. Aynı zamanda, Ukrayna’ya askeri ve ekonomik yardım sağlanarak Rusya’nın bölgedeki etkisi sınırlandırılmaya çalışılmıştır.
4. Çin’e Karşı Ticaret Savaşı ve Teknolojik Rekabet
2018’den itibaren ABD, Çin’e karşı geniş çaplı bir ticaret savaşı başlatmıştır. Bu strateji, yüksek gümrük tarifeleri, teknoloji transferlerinin sınırlandırılması, Huawei gibi Çinli teknoloji devlerine yönelik yaptırımlar ve siber güvenlik tehditleri ile mücadeleyi içermektedir. Bu eylemler, Çin’in ekonomik büyümesini ve teknolojik ilerlemesini yavaşlatmayı amaçlamaktadır.
5. Orta Doğu’da Gizli Operasyonlar ve Proxy Savaşları
ABD, Orta Doğu’da çeşitli ülkelerde (Irak, Suriye, Yemen) gizli operasyonlar ve vekâlet savaşları yürütmektedir. Bu stratejiler, insansız hava araçlarıyla yapılan saldırılar, yerel milis gruplarının desteklenmesi, bilgi toplama ve propaganda faaliyetleri gibi unsurları içermektedir. Bu tür eylemler, bölgedeki ABD çıkarlarını koruma ve rakiplerinin etkisini sınırlama amacını taşımaktadır.
Çin
Çin, son yıllarda uluslararası arenada hibrid savaş stratejilerini aktif bir şekilde kullanmaktadır. Bu stratejiler, askeri güç kullanımının yanı sıra ekonomik baskılar, siber saldırılar, bilgi manipülasyonu ve diplomatik manevralar gibi çeşitli unsurları içermektedir. İşte Çin’in uyguladığı bazı hibrid eylem örnekleri:
1. Güney Çin Denizi’nde Askeri ve Sivil Stratejiler
Çin, Güney Çin Denizi’ndeki egemenlik iddialarını pekiştirmek amacıyla hem askeri hem de sivil stratejiler kullanmaktadır. Askeri üsler inşa etmek, yapay adalar oluşturmak ve deniz kuvvetlerini bölgeye konuşlandırmak gibi geleneksel askeri hamlelerin yanı sıra, balıkçı tekneleri ve sivil gemilerle de bölgedeki varlığını artırmaktadır. Ayrıca, bölgedeki diğer ülkelerin egemenlik iddialarını zayıflatmak için hukuki ve diplomatik baskılar uygulamaktadır.
2. Tayvan’a Yönelik Siber Saldırılar ve Bilgi Savaşı
Çin, Tayvan’ı diplomatik olarak izole etmek ve Tayvan halkı üzerinde baskı kurmak amacıyla geniş çaplı siber saldırılar düzenlemektedir. Bu saldırılar, Tayvan hükümetine ve altyapısına yönelik olup, bilgi çalma, hizmet kesintisi ve dezenformasyon yayma amaçlıdır. Ayrıca, Tayvan’da kamuoyunu etkilemek için sosyal medya platformlarında propaganda ve yanlış bilgi yayma kampanyaları yürütmektedir.
3. Afrika’da Ekonomik ve Politik Nüfuz
Çin, Afrika’da ekonomik yatırımlar ve borç diplomasi aracılığıyla siyasi nüfuzunu artırmaktadır. Bir Kuşak Bir Yol İnisiyatifi (BRI) kapsamında Afrika ülkelerine büyük altyapı projeleri ve finansal yardımlar sunarak, bu ülkelerin Çin’e bağımlılığını artırmaktadır. Bu ekonomik bağımlılık, Çin’in politik etkisini ve stratejik çıkarlarını koruma konusunda önemli bir araç haline gelmiştir.
4. Avustralya’ya Yönelik Ekonomik ve Siber Baskılar
Çin, Avustralya’nın politikalarını etkilemek amacıyla ekonomik yaptırımlar ve siber saldırılar kullanmıştır. Avustralya’nın Çin’in insan hakları ihlalleri ve Güney Çin Denizi’ndeki eylemlerini eleştirmesi sonrası, Çin çeşitli Avustralya ürünlerine ithalat kısıtlamaları getirmiştir. Ayrıca, Avustralya hükümetine ve özel sektörüne yönelik siber saldırılar düzenlenmiştir.
5. Hong Kong’da Bilgi Manipülasyonu ve Baskı
Çin, Hong Kong’daki demokratik hareketlere karşı hibrid stratejiler kullanmaktadır. Bu stratejiler arasında, bilgi manipülasyonu, propaganda, siber saldırılar ve yerel hükümetin baskı araçlarını desteklemek bulunmaktadır. Hong Kong’daki protesto hareketlerini zayıflatmak için sosyal medya platformlarında dezenformasyon kampanyaları yürütülmektedir.
6. Batı Ülkelerinde Propaganda ve Lobi Faaliyetleri
Çin, Batı ülkelerinde kamuoyunu etkilemek ve Çin yanlısı politikaları teşvik etmek amacıyla propaganda ve lobi faaliyetleri yürütmektedir. Bu faaliyetler, medya organları, kültürel değişim programları ve akademik işbirlikleri aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Ayrıca, Batı’daki Çin diasporası üzerinde de etkili olmaya çalışarak, bu grupların Çin’in çıkarları doğrultusunda hareket etmelerini sağlamaktadır.
Rusya
Rusya, uluslararası arenada geniş çaplı hibrid eylemler yürüten önemli bir aktördür. Bu stratejiler, askeri güç kullanımı, siber saldırılar, dezenformasyon kampanyaları, enerji baskısı ve siyasi manipülasyon gibi çeşitli unsurları içerir. İşte Rusya’nın uyguladığı bazı hibrid eylemler:
1. Ukrayna’ya Karşı Hibrid Savaş (2014-günümüz)
a. Kırım’ın İlhakı (2014)
Rusya, 2014 yılında Kırım’ı ilhak ederek uluslararası hukuku ihlal etti. Bu süreçte, askeri güç kullanımının yanı sıra, Kırım’da yaşayan Rus yanlısı grupların desteği ve propaganda kampanyaları ile bölgedeki halkın desteğini kazanmaya çalıştı.
b. Donbas Bölgesi ve Ayrılıkçı Gruplar
Rusya, Ukrayna’nın doğusundaki Donetsk ve Lugansk bölgelerinde ayrılıkçı gruplara askeri ve mali destek sağladı. Bu destek, gizli operasyonlar, silah yardımları ve askeri danışmanlar aracılığıyla gerçekleşti. Ayrıca, bölgedeki çatışmaları körüklemek için dezenformasyon kampanyaları düzenledi.
2. Batı Ülkelerine Yönelik Siber Saldırılar
a. ABD Başkanlık Seçimleri (2016)
Her nekadar doğruluğu ispatlanamasa da Rusya, 2016 ABD başkanlık seçimlerine müdahale ederek, Demokratik Ulusal Komite’nin e-posta sistemlerine sızdı ve elde edilen bilgileri kamuoyuna sızdırdı. Aynı zamanda, sosyal medya platformlarında propaganda ve yanlış bilgi yayarak, seçmenleri etkilemeye çalıştı.
b. Avrupa Ülkelerine Yönelik Siber Saldırılar
Rusya, Almanya, Fransa, İngiltere gibi Avrupa ülkelerine yönelik çeşitli siber saldırılar düzenlemiştir. Bu saldırılar, devlet kurumları, medya kuruluşları ve özel sektör hedef alınarak gerçekleştirilmiş ve bilgi çalma, hizmet kesintisi ve dezenformasyon amaçlı olmuştur.
3. Enerji Baskısı ve Ekonomik Manipülasyon
a. Doğal Gaz Tedariki
Rusya, Avrupa’ya doğal gaz tedarikinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu bağımlılığı stratejik bir baskı aracı olarak kullanarak, Avrupa ülkeleri üzerinde siyasi ve ekonomik baskı uygulamaktadır. Özellikle kış aylarında gaz arzını kısıtlayarak veya fiyatları artırarak, siyasi hedeflerine ulaşmayı amaçlamaktadır.
b. Enerji Projeleri ve Yatırımlar
Rusya, enerji projeleri ve yatırımları aracılığıyla bölgesel nüfuzunu artırmaktadır. Nord Stream 2 gibi projeler, Avrupa’nın enerji güvenliğini ve Rusya’ya bağımlılığını artırmak için stratejik öneme sahiptir.
4. Dezenformasyon ve Propaganda Kampanyaları
a. RT ve Sputnik Haber Ajansları
Rusya, RT (Russia Today) ve Sputnik gibi devlet destekli medya kuruluşları aracılığıyla uluslararası alanda propaganda kampanyaları yürütmektedir. Bu medya kuruluşları, Batı ülkelerinde toplumsal kutuplaşmayı artırmak ve Rusya’nın politikalarını desteklemek için yanlış bilgi yaymaktadır.
b. Sosyal Medya Manipülasyonu
Rusya, sosyal medya platformlarında sahte hesaplar ve botlar kullanarak propaganda ve dezenformasyon kampanyaları yürütmektedir. Bu kampanyalar, kamuoyunu etkilemek ve siyasi süreçleri manipüle etmek amacıyla kullanılmaktadır.
5. Gizli Operasyonlar ve İstihbarat Faaliyetleri
a. Sergei Skripal’in Zehirlenmesi (2018)
Eski Rus ajan Sergei Skripal ve kızı Yulia Skripal, İngiltere’nin Salisbury kentinde sinir gazı ile zehirlenmiştir. Bu olay, Rusya’nın gizli operasyonlar ve suikastlar yoluyla muhaliflerini hedef aldığına dair bir örnek olarak değerlendirilmektedir.
b. Çeşitli Avrupa Ülkelerinde Gizli Faaliyetler
Rusya, Avrupa’da çeşitli istihbarat operasyonları yürütmekte ve siyasi süreçleri etkilemeye çalışmaktadır. Bu faaliyetler arasında, siyasi figürlere yönelik suikast girişimleri, bilgi hırsızlığı ve yerel grupların desteklenmesi bulunmaktadır.
Avrupa Ülkeleri
Avrupa ülkeleri, çeşitli hibrid eylemler yürütmekte ve bu stratejileri farklı amaçlarla kullanmaktadır. Bu eylemler genellikle diplomatik, ekonomik, bilgi savaşı ve siber saldırılar gibi alanlarda yoğunlaşmaktadır. İşte Avrupa ülkelerinin uyguladığı bazı hibrid eylem örnekleri:
1. Birleşik Krallık
a. Siber Saldırılar ve İstihbarat Faaliyetleri
Birleşik Krallık, çeşitli yabancı devletlere yönelik siber saldırılar düzenleyerek ve istihbarat operasyonları yürüterek stratejik hedeflerine ulaşmayı amaçlamaktadır. Örneğin, 2018’de İngiliz hükümeti, Rusya’nın enerji sektörüne yönelik siber saldırılar gerçekleştirdiğini açıkladı ve buna karşılık olarak siber savunma ve karşı saldırı kapasitelerini artırdı.
b. Dezenformasyonla Mücadele
Birleşik Krallık, Rusya’nın dezenformasyon kampanyalarına karşı mücadele amacıyla stratejik iletişim birimleri kurmuştur. Bu birimler, yanlış bilgi yayılmasını önlemek ve kamuoyunu doğru bilgilendirmek için medya ve sosyal medya platformlarında aktif olarak çalışmaktadır.
2. Fransa
a. Afrika’daki Askeri ve Ekonomik Nüfuz
Fransa, eski sömürge ülkeleri olan Afrika’da askeri ve ekonomik nüfuzunu korumak amacıyla çeşitli hibrid stratejiler kullanmaktadır. Mali, Çad ve Nijer gibi ülkelerde askeri operasyonlar yürütmekte ve bu ülkelerdeki siyasi süreçleri etkilemek için ekonomik yardımlar ve yatırımlar yapmaktadır.
b. Siber Savunma ve Saldırı Kapasiteleri
Fransa, siber savunma kapasitelerini artırmak ve ulusal güvenliğini korumak amacıyla siber saldırı yeteneklerini geliştirmektedir. Özellikle Rusya ve Çin gibi ülkelerden gelen siber tehditlere karşı önleyici siber saldırılar düzenleyerek kritik altyapısını korumayı hedeflemektedir.
3. Almanya
a. Rusya’ya Yönelik Ekonomik Yaptırımlar
Almanya, Avrupa Birliği’nin Rusya’ya yönelik ekonomik yaptırımlarının başını çekmektedir. Bu yaptırımlar, Rusya’nın Ukrayna’daki eylemlerine karşılık olarak uygulanmakta ve Rus ekonomisini zayıflatmayı amaçlamaktadır.
b. Enerji Politikaları ve Bağımlılık Azaltma
Almanya, enerji bağımlılığını azaltmak amacıyla yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yaparak ve enerji verimliliğini artırarak stratejik bir hibrid politika izlemektedir. Bu strateji, Rusya gibi enerji tedarikçilerine olan bağımlılığını azaltmak ve enerji güvenliğini artırmak amacı taşımaktadır.
4. İsveç
a. Dezenformasyon ve Bilgi Savaşı
İsveç, Rusya’nın dezenformasyon kampanyalarına karşı koymak için stratejik iletişim merkezleri kurmuş ve kamuoyunu doğru bilgilendirmek amacıyla medya okuryazarlığı programları başlatmıştır. Ayrıca, sosyal medya platformlarında yanlış bilgi yayılmasını önlemek için algoritmalar ve denetim mekanizmaları geliştirmektedir.
b. Siber Savunma Kapasiteleri
İsveç, siber savunma kapasitelerini artırmak için ulusal siber güvenlik stratejileri geliştirmekte ve siber saldırılara karşı hazırlıklı olmayı amaçlamaktadır. Özellikle kritik altyapıların korunması ve siber tehditlerin tespit edilmesi için ileri teknoloji çözümleri kullanılmaktadır.
5. Hollanda
a. Siber İstihbarat Faaliyetleri
Hollanda, çeşitli yabancı devletlere yönelik siber istihbarat faaliyetleri yürütmektedir. Örneğin, Hollanda istihbarat servisleri, 2018 yılında Rusya’nın Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü’ne (OPCW) yönelik bir siber saldırıyı engellediklerini açıkladı.
b. Enerji ve Ekonomik Politikalar
Hollanda, enerji güvenliğini artırmak ve Rusya gibi enerji tedarikçilerine bağımlılığını azaltmak için yenilenebilir enerji projelerine yatırım yapmaktadır. Ayrıca, ekonomik yaptırımlar ve ticari kısıtlamalar yoluyla stratejik hedeflerine ulaşmayı amaçlamaktadır.
Türkiye’ye Karşı Yürütülen Hibrid Eylemler
Türkiye, stratejik konumu ve bölgesel etkisi nedeniyle çeşitli ülkeler tarafından farklı hibrid eylemlerle karşı karşıya kalmıştır. Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, Rusya ve diğer bazı ülkeler, çeşitli yöntemler kullanarak Türkiye’ye karşı hibrid savaş stratejileri uygulamıştır. İşte bazı önemli örnekler:
1. ABD’nin Türkiye’ye Karşı Hibrid Eylemleri
a. Ekonomik Yaptırımlar ve Ticari Baskılar
ABD, özellikle 2018 yılında Rahip Andrew Brunson’ın tutuklanması sonrası Türkiye’ye karşı ekonomik yaptırımlar ve ticari baskılar uygulamıştır. ABD’nin bu yaptırımları Türk lirasının değer kaybetmesine ve ekonomik dalgalanmalara yol açmıştır.
b. Siyasi ve Askeri Baskılar
Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi satın alması sonrası, ABD tarafından F-35 savaş uçakları programından çıkarılması ve çeşitli askeri yaptırımlar uygulanması, Türkiye’ye yönelik hibrid savaşın bir parçası olarak değerlendirilebilir. Ayrıca, ABD’nin Suriye’de YPG/PYD’ye verdiği destek de Türkiye’nin güvenlik kaygılarını artırmıştır.
2. Avrupa Birliği Ülkelerinin Türkiye’ye Karşı Hibrid Eylemleri
a. Ekonomik ve Diplomatik Baskılar
AB, Türkiye’nin insan hakları ve demokrasi konusundaki politikalarını eleştirerek çeşitli ekonomik ve diplomatik baskılar uygulamaktadır. Türkiye’nin AB’ye üyelik sürecinde yaşanan tıkanıklık ve müzakere sürecinin askıya alınması da bu kapsamda değerlendirilebilir.
b. Medya ve Bilgi Manipülasyonu
AB ülkelerinde Türkiye karşıtı medya kampanyaları ve dezenformasyon faaliyetleri, Türkiye’nin imajını zedelemeye yönelik hibrid eylemler arasında sayılabilir. Özellikle Türkiye’nin iç politikası ve bölgesel politikaları hakkında olumsuz haberler yaygın olarak kullanılmaktadır.
3. Rusya’nın Türkiye’ye Karşı Hibrid Eylemleri
a. Enerji ve Ekonomik Bağımlılık
Rusya, Türkiye’ye doğal gaz tedarikinde önemli bir rol oynamaktadır ve bu bağımlılığı stratejik bir baskı aracı olarak kullanmaktadır. Ayrıca, Akkuyu Nükleer Santrali gibi projelerle Türkiye’nin enerji altyapısında etkili olmayı sürdürmektedir.
b. Askeri ve Jeopolitik Rekabet
Suriye iç savaşında ve Libya’da Rusya’nın farklı grupları desteklemesi, Türkiye ile Rusya arasındaki askeri ve jeopolitik rekabeti artırmıştır. Bu durum, iki ülke arasındaki ilişkilerde zaman zaman gerilimlere neden olmuştur.
4. Diğer Ülkelerin Türkiye’ye Karşı Hibrid Eylemleri
a. Körfez Ülkeleri ve Medya Manipülasyonu
Bazı Körfez ülkeleri, Türkiye’ye karşı medya üzerinden dezenformasyon kampanyaları yürütmektedir. Bu kampanyalar, Türkiye’nin bölgedeki etkisini azaltmayı amaçlamaktadır.
b. İsrail ve Bölgesel İstihbarat Faaliyetleri
İsrail, Türkiye’nin bölgedeki etkisini dengelemek amacıyla çeşitli istihbarat ve gizli operasyonlar yürütebilir. Bu tür faaliyetler, Türkiye’nin bölgesel politikalarını ve güvenliğini etkilemeyi hedefleyebilir.
Bu örnekler, Türkiye’nin uluslararası arenada çeşitli ülkeler tarafından hibrid eylemlerle karşı karşıya kaldığını göstermektedir. Bu tür eylemler, Türkiye’nin iç ve dış politikalarında çeşitli zorluklara ve stratejik değişimlere yol açabilir. Hibrid savaşın karmaşıklığı ve çok yönlülüğü, bu tür tehditlere karşı etkin yanıtlar geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır.
© 2024, Bedri Yılmaz.
BedriYilmaz.com by Bedri Yılmaz is licensed under Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International
