8 Kasım 2023 Hukuk Darbesi

İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, Can Atalay’ın Gezi Parkı davası kapsamında “Türkiye Cumhuriyeti hükümetini ortadan kaldırmaya teşebbüse yardım” suçundan aldığı 18 yıl hapis cezasını ve tutuklanmasını içeren kararını vermişti. Bu karar, İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi tarafından hukuka uygun bulunmuştu.

Sanık Atalay, 14 Mayıs’taki 28. Dönem Milletvekili Genel Seçimi’nde TİP’ten Hatay milletvekili olarak seçilmişti. Bu durum üzerine avukatları, milletvekili seçilmesi nedeniyle hakkındaki yargılamanın durması ve tahliye edilmesi talebiyle Yargıtay’a başvuruda bulunmuştu. Ancak Yargıtay 3. Ceza Dairesi, bu talebi reddetmişti.

Atalay’ın avukatları, milletvekili seçilerek kazandığı yasama dokunulmazlığına rağmen yargılamada durma kararı talebinin reddedilmesi ve tahliye talebinin reddedilmesi nedeniyle “seçilme ve siyasi faaliyette bulunma” hakkının ve “kişi hürriyeti ve güvenliği” hakkının ihlal edildiğini öne sürerek Anayasa Mahkemesine başvuruda bulunmuştu. Ancak Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Gezi Parkı davasında verilen 18 yıl hapis cezasını onaylamıştı.

Anayasa Mahkemesi ise 25 Ekim 2023 tarihinde Atalay’ın “seçilme ve siyasi faaliyette bulunma” ve “kişi hürriyeti ve güvenliği” haklarının ihlal edildiğini belirterek haklarının oy çokluğuyla ihlal edildiğine karar vermişti. Ancak dosyanın incelemesinden sonra İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, tahliye kararının kendi yetki alanlarına girmeyerek dosyayı Yargıtay 3. Ceza Dairesi’ne yönlendirmişti.

Yargıtay 3. Ceza Dairesi, 8 Kasım 2023 tarihinde, Can Atalay hakkında kesinleşmiş hüküm verdiğini ve kararın TBMM Genel Kurulu’nda okunmamasına rağmen Can Atalay’ın milletvekilliğinin kesin olarak düşürüldüğünü ve bu yüzden AYM’nin kesinleşmiş bir hükümden dolayı inceleme yaparak yetkisini aştığını belirterek, AYM’nin kararına uymama talimatı verdi.

Anayasa Mahkemesi’nin yetki aşımında olduğunu ve tahliye kararına uyulmaması gerektiğini belirtti. Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Türkiye yargısında bir ilki gerçekleştirerek Anayasa Mahkemesi’nin ihlal kararının hukuki değeri olmadığını ifade etti. Ayrıca, Anayasa’nın 153. maddesi kapsamında uygulanması gereken bir karar bulunmadığını vurgulayarak, Can Atalay hakkındaki mahkumiyet kararının temyiz incelemesi sonucu 28 Eylül 2023’te kesinleştiğini belirtti ve Anayasa Mahkemesi’nin kararına uymama kararı aldı.

Ayrıca Anayasa’yı ihlal ettikleri gerekçesiyle Can Atalay’ın davasında görüş bildiren 14 üye arasından kabul oyu kullanan 9 Anayasa Mahkemesi üyesi hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulundu ve Can Atalay’ın vekilliğin düşürülmesi işlemlerine başlanmasına dair kararını TBMM Başkanlığına iletti.

Tepkiler

Muhalefet partileri, bu adımı “hukuki bir darbe girişimi” olarak nitelendirdi. Siyasi ve hukuki işlerden sorumlu AKP Genel Başkan Yardımcısı Hayati Yazıcı, “Devleti oluşturan erkler, sorun çözümler. Asla sorun üretmez, üretemez. Birbirini çelmeleyemez.” diyerek kararı eleştirdi.^[4] Eski AK Partili Milli Eğitim Bakanı Hüseyin Çelik“Bu sefer biz kendi militan yargımızı oluşturduk, helal olsun bize” diyerek karara tepki gösterdi.^[5] Eski AK Partili milletvekili Şamil Tayyar, Yargıtay’ın kararını “bir siyasi muhtıra” olarak niteledi ve Yargıtay’ın TBMM’ye ayar vermeye çalıştığını belirterek kararı eleştirdi.^[6]

Can Atalay’ın milletvekili olduğu Türkiye İşçi Partisi‘in Genel Başkanı Erkan Baş, bu kararı “yargıda darbe girişimi” olarak nitelendirdi ve Yargıtay 3. Ceza Dairesi üyeleri hakkında suç duyurusunda bulunduklarını açıkladı.^[7]

Ana muhalefet partisi Cumhuriyet Halk Partisi’nin yeni genel başkanı Özgür Özel, kararı “anayasal düzene karşı bir darbe girişimi” olarak nitelendirdi.^[8] Muhalif parti milletvekilleri, Yargıtay’ın kararını meclis iradesinin üstünde emir verdiği gerekçesiyle eleştirdi. Özgür Özel, 8 Kasım gecesi TBMM’de CHP Grup Toplantısı düzenlendi. 9 Kasım’da TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş‘u meclis iradesine sahip çıkmak için Meclis Danışma Kurulu toplantısına çağırdı. Numan Kurtulmuş başta Meclis Danışma Kurulu toplantısı yapılacağını bildirmesine rağmen sonradan bu toplantının yapılmayacağını açıkladı. Bunun üzerine Özgür Özel, milletvekillerine TBMM’de Genel Kurulu’nu terk etmeme çağrısı yaptı.^[9]

MHP Genel Başkan Yardımcısı ve hukukçu Feti Yıldız, “Anayasa Mahkemesine karşı bir kontrol mekanizması” olmamasının eksiklik olduğunu belirtti ve AYM’nin “yargısal aktivizm” yapıp norm ihdas edemeyeceğini belirterek Yargıtay’ın kararını destekledi.^[10]

Hukuk Camiası

Türkiye Barolar Birliği, bu kararı “anayasal düzene karşı başkaldırı” olarak nitelendirdi.^[11] TBB Başkanı Erinç Sağkan ve TBB Yönetim Kurulu üyeleri, Yargıtay Başkanı Mehmet Akarca, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin, Yargıtay Genel Sekreteri Fevzi Yıldırım ile Hakimler ve Savcılar Kurulu Başkanvekili Mehmet Akif Ekinci‘yi ziyaret ederek, AYM kararını uygulamayan Yargıtay 3. Ceza Dairesi Başkan ve üyeleri ile İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi heyeti hakkında gereğinin yapılması için başvuruda bulundu.^[12]

Birçok hukukçu, Yüce Divan sıfatıyla AYM’nin kendi üyelerini kendisinin yargılayabileceğini belirterek Yargıtay’ın kendini AYM’nin yerine koyduğunu ve yetkisini aştığını bildirdi.^[13]

İstanbul Barosu, AYM tarafından verilen hak ihlali kararını uygulamayan Yargıtay 3. Ceza Dairesi başkanı ve üyeleri hakkında Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu’na suç duyurusunda bulundu. Suç duyurusuna ilişkin dilekçe, ayrıca disiplin soruşturmalarının da yapılması için Yargıtay Yüksek Disiplin Kurulu ile Hakimler ve Savcılar Kurulu’na gönderildi.^[14] Ankara Barosu da Yargıtay’ın Anayasa’yı tasfiye ettiğini belirterek^[15] 10 Kasım’da Mustafa Kemal Atatürk‘ün Ankara Adalet Sarayı’nda bulunan anıtında yapılacak anma töreninin ardından Yargıtay’ın Ahlatlıbel‘de bulunan binasına yürüyüş yapılacağını ve Yargıtay binası önünde basın açıklaması yapılacağını açıkladı.^[16]

Yargıtay Onursal Başkanı Sami Selçuk, AYM’nin kararına herkesin uymak zorunda olduğunu ve Yargıtay’ın böyle bir karar vermiş olabileceğine inanmadığını belirtti.^[17]

Cumhurbaşkanı Erdoğan‘ın danışmanı Mehmet Uçum, AYM’nin anayasaya aykırı karar vererek “yargısal aktivizm” yaptığını, Yargıtay’ın kararının “turnusol kağıdı” olduğunu belirtti ve “bu kararla kim Milli Yargıdan yana, kim değil belli olur” diyerek kararı destekledi.^[18]