Merkez-Çevre Teorisi (Core Periphery Theory), uluslararası ilişkiler, ekonomi ve sosyal bilimlerde önemli bir konsepttir. Bu teori, dünya ekonomisinin uluslararası düzeydeki yapılanmasını açıklamak için kullanılır ve gelişmekte olan ülkelerin merkezdeki gelişmiş ülkelerle olan ilişkilerini anlamaya çalışır.
Merkez-Çevre Teorisi, ilk olarak Latin Amerika’da bağımlılık kuramı olarak geliştirilen bir çerçevenin bir parçası olarak ortaya çıktı. Bu düşünce okulu, bağımsızlıklarını kazandıktan sonra Latin Amerika ülkelerinin hala ekonomik ve politik olarak eski sömürgecilerine bağımlı olduğunu iddia etti. Raúl Prebisch ve diğer bazı ekonomistler, bu teorinin gelişmesine önemli katkılarda bulundular.
Merkez-Çevre Teorisi Nedir?
Merkez-Çevre Teorisi, ilk olarak 1970’lerde dünya sistemi analizi ve bağımlılık kuramı bağlamında geliştirilmiştir. Bu teori, dünya ekonomisini ve politikasını bir bütün olarak ele alır ve bu sistemin iki ana bileşeni olan “merkez” ve “çevre” arasındaki ilişkilere odaklanır.
- Merkez: Merkez, genellikle gelişmiş ülkeleri temsil eder. Bu ülkeler yüksek gelir seviyelerine, sanayileşmiş ekonomilere ve teknolojiye sahiptirler. Aynı zamanda, uluslararası ticaret ve finansın merkezleridir.
- Çevre: Çevre, genellikle gelişmekte olan veya az gelişmiş ülkeleri temsil eder. Bu ülkeler daha düşük gelir seviyelerine, tarım odaklı ekonomilere ve teknolojik olarak geri kalmışlığa sahiptirler. Merkez ülkelerle sık sık bağımlılık ilişkileri içindedirler.
Eleştirilen ve Hemfikir Olunan Noktaları Nelerdir?
Merkez-Çevre Teorisi, hem eleştirilen hem de desteklenen birçok nokta içerir. İşte bazıları:
Eleştirilen Noktalar:
- Teori, bazen çok genel bir şekilde formüle edildiği için eleştirilir. Her ülkenin merkez veya çevre olarak sınıflandırılmasının karmaşıklığı ve özgünlüğü göz ardı edilebilir.
- Teori, zaman içindeki değişiklikleri ve gelişmeleri hesaba katmakta zorlanabilir.
- Bazı eleştirmenler, bu teorinin yalnızca ekonomik faktörlere odaklandığını ve kültürel, siyasi ve diğer faktörleri ihmal ettiğini iddia ederler.
Hemfikir Olunan Noktalar:
- Teori, dünya ekonomisinin eşitsizliklerini ve bağımlılık ilişkilerini anlamamıza yardımcı olur.
- Gelişmekte olan ülkelerin genellikle merkez ülkelerle olan ekonomik bağımlılıkları vardır.
- Merkez-çevre teorisi, kaynakların nasıl dağıldığını ve ekonomik gücün nasıl odaklandığını açıklamada kullanışlı bir model sunar.
Bu teori, uluslararası ilişkiler ve ekonomi alanlarında hala tartışılan bir konsepttir ve farklı bakış açılarına sahip birçok akademik çalışma ve görüş bulunmaktadır.
© 2023, Bedri Yılmaz.
BedriYilmaz.com by Bedri Yılmaz is licensed under Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International
