Felsefi Akımlar

Antik Yunan Felsefesi:
Antik Yunan felsefesi, batı düşüncesinin temel taşlarından biridir. Bu dönemdeki felsefeyi üç ana akım şekillendirmiştir:

• Sokratik Düşünce:
• İngilizce Adı: Socratic Thought
• Bulan Filozof: Sokrat
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: MÖ 469-399
• İçerik: Sokrat, bilgiyi sorgulamayla elde etme ve etik değerleri anlama üzerine odaklanmıştır. Sokratik yöntem olarak bilinen soru-cevap yöntemini kullanmıştır.
  
  Platonculuk:
• İngilizce Adı: Platonism
• Bulan Filozof: Platon
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: MÖ 427-347
• İçerik: Platon, gerçekliğin fikir dünyasında olduğunu savunur. İdealar teorisiyle bilginin evrensel gerçekliği anlaşılabileceğini iddia eder.
  
  Aristotelesçilik:
• İngilizce Adı: Aristotelianism
• Bulan Filozof: Aristoteles
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: MÖ 384-322
• İçerik: Aristoteles, mantık, metafizik, felsefi biyoloji ve etik gibi birçok alanda çalışmıştır. Empirik gözlem ve mantıksal düşünceyi birleştirerek bilgiyi elde etmeye çalışmıştır.

Ortaçağ Felsefesi:
Ortaçağ felsefesi, Hristiyanlıkla etkileşim içinde gelişmiştir. Bu dönemdeki felsefe çeşitli akımlara ayrılmıştır:

• Skolastik Felsefe:
• İngilizce Adı: Scholasticism
• İçerik: Skolastik felsefe, Hristiyan inancını mantık ve felsefe ile uyumlu hale getirme çabasıdır. Aristotelesçi düşünceye dayanır.
  
  Augustinusçuluk:
• İngilizce Adı: Augustinianism
• İçerik: Aziz Augustine, insanın Tanrı’ya olan bağımlılığını ve günah kavramını inceleyerek teolojik ve felsefi sorulara yaklaşır.
  
  İbn Rüşd’ün Etkisi:
• İngilizce Adı: Influence of Ibn Rushd
• İçerik: İbn Rüşd, Aristo’nun eserlerini yorumlayarak İslam düşüncesine entegre etmeye çalışmış, felsefi ve teolojik alanlarda etkili olmuştur.

Rönesans Felsefesi:
Rönesans dönemi, antik Yunan ve Roma düşüncesiyle yeniden ilgilenmeyi içerir. Felsefede üç ana akım şekillenir:

• Humanizm:
• İngilizce Adı: Humanism
• İçerik: Humanizm, insanın potansiyelini ve değerini vurgular. Antik metinlere dayanarak bilgiyi yayma ve insanın özgür düşünce yeteneklerini geliştirme amacı taşır.
  
  Empirizm:
• İngilizce Adı: Empiricism
• İçerik: Empirizm, bilginin deneyimden geldiğini ve duyumlar yoluyla elde edildiğini savunur. Bilginin doğruluğu deneyimle sınanarak anlaşılır.
  
  Rasyonalizm:
• İngilizce Adı: Rationalism
• İçerik: Rasyonalizm, akıl ve mantığın bilgiyi anlamada temel olduğunu savunur. İdeaları vurgular ve matematiksel yöntemleri önemser.

Ortaçağ Felsefesi:

Skolastik Felsefe:

• İngilizce Adı: Scholastic Philosophy
• Bulan Filozoflar: Ortaçağ Hristiyan düşünürleri arasında birçok isim etkili olmuştur, en bilinenleri Thomas Aquinas, Anselm ve Albertus Magnus’tur.
• İçerik: Skolastik felsefe, Hristiyan inancını ve Aristoteles’in felsefesini uzlaştırmaya çalışır. İnanç ve akıl arasındaki dengeyi kurmaya çabalar. Mantık ve teoloji arasında bağlantı kurulmaya çalışılır.

Augustinusçuluk:

• İngilizce Adı: Augustinianism
• Bulan Filozof: Aziz Augustinus
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: M.S. 354-430
• İçerik: Aziz Augustinus, Hristiyan teolojisini Platoncu felsefe ile birleştiren bir yaklaşım geliştirdi. İnsanın Tanrı’ya olan bağımlılığını ve günahın etkilerini ele aldı.

İbn Rüşd’ün Etkisi:

• İngilizce Adı: Influence of Averroes
• Bulan Filozof: İbn Rüşd (Averroes)
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: M.Ö. 1126-1198
• İçerik: İbn Rüşd, İslam dünyasında Aristotelesçi düşüncenin savunucusu olarak bilinir. Mantık, bilim ve felsefe alanlarını ele aldı. Batı dünyasında Scholastic düşünürler üzerinde büyük etki bıraktı.

Rönesans Felsefesi:

Humanizm:

• İngilizce Adı: Humanism
• Bulan Filozof: Francesco Petrarca, Giovanni Pico della Mirandola, Erasmus
• İçerik: Humanizm, antik Yunan ve Roma kültürüne olan ilgiyi vurgulayan bir akımdır. İnsan odaklı düşünceyi destekler, edebiyat, sanat, dil ve felsefe alanlarında insanın potansiyelini vurgular.

Empirizm:

• İngilizce Adı: Empiricism
• Bulan Filozoflar: John Locke, George Berkeley, David Hume
• İçerik: Empirizm, bilginin deneyim ve gözlem yoluyla elde edilebileceğini savunur. Duyu deneyimleri ve gözlemler, insan bilgisinin temel kaynağı olarak görülür.

Rasyonalizm:

• İngilizce Adı: Rationalism
• Bulan Filozoflar: René Descartes, Baruch Spinoza, Gottfried Leibniz
• İçerik: Rasyonalizm, akıl yoluyla bilgi edinmeyi vurgular. İnsanın aklını ve mantığını kullanarak evrensel ve kesin bilgiye ulaşabileceğine inanır.

Aydınlanma Felsefesi:

John Locke ve Bireysel Haklar:

• İngilizce Adı: John Locke and Individual Rights
• Bulan Filozof: John Locke
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: 1632-1704
• Çıkma Tarihi: 17. yüzyıl
• İçerik: John Locke, insanların doğuştan gelen haklara sahip olduğunu savunur. Bireylerin yaşam, özgürlük ve mülkiyet haklarına saygı gösterilmesi gerektiğini vurgular. Hükümetin temel görevi ise bu hakların korunmasını sağlamaktır.

Voltaire ve Din Özgürlüğü:

• İngilizce Adı: Voltaire and Religious Freedom
• Bulan Filozof: Voltaire (Gerçek adı: François-Marie Arouet)
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: 1694-1778
• Çıkma Tarihi: 18. yüzyıl
• İçerik: Voltaire, din özgürlüğünü ve düşünce özgürlüğünü savunur. Kilise otoritesine karşı çıkar, halkın bireysel inançlarına saygı gösterilmesi gerektiğini vurgular.

Montesquieu ve Hükümet Ayrılığı:

• İngilizce Adı: Montesquieu and Separation of Powers
• Bulan Filozof: Montesquieu (Gerçek adı: Charles-Louis de Secondat)
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: 1689-1755
• Çıkma Tarihi: 18. yüzyıl
• İçerik: Montesquieu, hükümetin güçlerinin yasama, yürütme ve yargı olarak ayrılması gerektiğini savunur. Bu şekilde despotizm ve güç istismarı engellenir, özgürlük korunur.

Modern Felsefe:

Kant’ın Eleştirel Felsefesi:

• İngilizce Adı: Kantian Critical Philosophy
• Bulan Filozof: Immanuel Kant
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: 1724-1804
• Çıkma Tarihi: 18. yüzyıl
• İçerik: Kant, bilgi ve ahlak alanlarını ele alarak, insanın sınırlarını ve aklın sınırlarını inceledi. A priori bilgi ile a posteriori bilgi arasındaki ayrımı ve pratik aklın etiğe etkisini ele aldı.

Hegel ve Diyalektik Materyalizm:

• İngilizce Adı: Hegelian Dialectical Materialism
• Bulan Filozof: Georg Wilhelm Friedrich Hegel
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: 1770-1831
• Çıkma Tarihi: 19. yüzyıl
• İçerik: Hegel, tesis-antitez-sentez diyalektiği ile fikirlerin ve tarihsel gelişimi açıklamaya çalışır. Diyalektik materyalizmde, fikirlerin çatışması sonucu geliştiğini ve tarihsel değişimde etkili olduğunu savunur.

Existentializm (Sartre, Camus):

• İngilizce Adı: Existentialism (Sartre, Camus)
• Bulan Filozoflar: Jean-Paul Sartre, Albert Camus
• Doğum ve Ölüm Tarihleri (Sartre): 1905-1980
• Doğum ve Ölüm Tarihleri (Camus): 1913-1960
• İçerik: Existentializm, bireyin özgürlüğünü, anlam arayışını ve varoluşun anlamını ele alır. Sartre, insanın özgür iradesini vurgular. Camus ise insanın anlamsızlıkla başa çıkma çabalarını işler.

Postmodernizm:

Lyotard ve Büyük Anlatıların Reddi:

• İngilizce Adı: Lyotard and Rejection of Grand Narratives
• Bulan Filozof: Jean-François Lyotard
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: 1924-1998
• Çıkma Tarihi: 20. yüzyıl
• İçerik: Lyotard, büyük anlatıları (meta-anlatıları) sorgulayan bir yaklaşımı benimser. Modern düşüncenin evrensel ve kesin anlatılarına karşı çıkar, çoklu anlatıları ve gerçeklikleri vurgular.

Derrida ve Metinlerarasılık:

• İngilizce Adı: Derrida and Intertextuality
• Bulan Filozof: Jacques Derrida
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: 1930-2004
• Çıkma Tarihi: 20. yüzyıl
• İçerik: Derrida, metinlerin çoklu anlamlılığını ve dilin karmaşıklığını inceler. Metinlerarasılık kavramını geliştirir, metinlerin birbiriyle etkileşimini ve anlamın kaymasıyla ilgilenir.

Foucault ve İktidar İlişkileri:

• İngilizce Adı: Foucault and Power Relations
• Bulan Filozof: Michel Foucault
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: 1926-1984
• Çıkma Tarihi: 20. yüzyıl
• İçerik: Foucault, iktidarın toplumsal ilişkilerdeki rolünü inceler. İktidarın nasıl işlediğini ve toplumsal kurumların insanların davranışını nasıl etkilediğini araştırır.

Analitik Felsefe:

Wittgenstein ve Dil Oyunları:

• İngilizce Adı: Wittgenstein and Language Games
• Bulan Filozof: Ludwig Wittgenstein
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: 1889-1951
• Çıkma Tarihi: 20. yüzyıl
• İçerik: Wittgenstein, dilin kullanımını “dil oyunları” olarak tanımlar. Dilin anlamı ve kullanımı, belirli bağlamlar içinde anlam kazanır. Dil oyunları teorisini kullanarak felsefi problemleri çözmeye çalışır.

Quine ve Ontolojik İhtilaf:

• İngilizce Adı: Quine and Ontological Disagreement
• Bulan Filozof: Willard Van Orman Quine
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: 1908-2000
• Çıkma Tarihi: 20. yüzyıl
• İçerik: Quine, ontoloji ve semantik arasındaki ilişkiye odaklanır. Dilin yapılarını ve düşünsel kavramları araştırırken, dilin gerçekliği nasıl yansıttığını sorgular.

Popper ve Bilimsel Falsifikasyon:

• İngilizce Adı: Popper and Scientific Falsification
• Bulan Filozof: Karl Popper
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: 1902-1994
• Çıkma Tarihi: 20. yüzyıl
• İçerik: Popper, bilimsel teorilerin çürütülebilir olması gerektiğini savunur. Bilimsel hipotezlerin deneylerle sınanabilmesi, bilimin gelişmesi için gereklidir.

Kıta Felsefesi:

Phenomenology (Husserl, Heidegger):

• İngilizce Adı: Phenomenology (Husserl, Heidegger)
• Bulan Filozoflar: Edmund Husserl, Martin Heidegger
• Doğum ve Ölüm Tarihleri (Husserl): 1859-1938
• Doğum ve Ölüm Tarihleri (Heidegger): 1889-1976
• İçerik: Fenomenoloji, fenomenlerin (olguların) anlamını ve bilincimizde nasıl belirdiğini inceleyen bir yaklaşımdır. Husserl, fenomenolojiyi bilincin yapılarını anlamak için kullanırken, Heidegger varoluşun anlamını açıklamak için kullanmıştır.

Yapısalcılık (Levi-Strauss):

• İngilizce Adı: Structuralism (Levi-Strauss)
• Bulan Filozof: Claude Lévi-Strauss
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: 1908-2009
• İçerik: Yapısalcılık, dil, kültür ve toplum gibi yapıların temel öğelerini ve aralarındaki ilişkileri inceleyen bir yaklaşımdır. Claude Lévi-Strauss, antropoloji alanında yapısalcı düşünceyi geliştirmiştir.

Feminist Felsefe:

• İngilizce Adı: Feminist Philosophy
• Bulan Filozoflar: Judith Butler, Simone de Beauvoir
• İçerik: Feminist felsefe, cinsiyet eşitsizliği ve kadın hakları konularını ele alır. Toplumsal cinsiyet rollerini, kadının statüsünü ve cinsiyetin sosyal yapısını inceler. Kadınların tarihsel olarak maruz kaldığı ayrımcılığı eleştirir ve eşitliği savunur.

Pragmatizm:

• İngilizce Adı: Pragmatism
• Bulan Filozoflar: Charles Sanders Peirce, William James, John Dewey
• İçerik: Pragmatizm, bilginin ve fikirlerin pratik sonuçlara dayalı olarak değerlendirilmesini vurgular. Gerçekliği deneyim ve pratik yoluyla anlamaya çalışır. Pratik sonuçların önemini vurgular.

Transandantalizm:

• İngilizce Adı: Transcendentalism
• Bulan Filozoflar: Ralph Waldo Emerson, Henry David Thoreau
• İçerik: Transandantalizm, bireyselliği ve doğayla uyumu önemseyen bir felsefi akımdır. Doğanın ve içsel sezginin önemini vurgular. Toplumun sınırlamalarına karşı bireysel özgürlüğü savunur.

Varoluşçuluk:

• İngilizce Adı: Existentialism
• Bulan Filozoflar: Søren Kierkegaard, Jean-Paul Sartre, Albert Camus
• İçerik: Varoluşçuluk, insanın varoluşunun anlamını ve değerini sorgular. Özgürlük, sorumluluk ve anlamsızlık gibi kavramlar üzerinde durur. Bireyin varoluşsal seçimleri ve duygusal deneyimleri önemlidir.

Nihilizm:

• İngilizce Adı: Nihilism
• Bulan Filozof: Friedrich Nietzsche
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: 1844-1900
• Çıkma Tarihi: 19. yüzyıl
• İçerik: Nihilizm, varoluşsal değerlerin anlamsızlığını savunur. Hiçliği ve anlamsızlığı öne çıkarır. Değerlerin ve gerçekliğin nihai olarak yok olduğunu iddia eder.

Yapısökümcülük (Deconstruction):

• İngilizce Adı: Deconstruction
• Bulan Filozof: Jacques Derrida
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: 1930-2004
• Çıkma Tarihi: 20. yüzyıl
• İçerik: Yapısökümcülük, metinlerin ve düşüncelerin içsel çelişkilerini ve karşıtlıklarını vurgular. Metinlerin sabit anlamlardan ziyade çoklu yorumlara açık olduğunu savunur.

Diğer Felsefi Akımlar

Marksizm:

• İngilizce Adı: Marxism
• Bulan Filozoflar: Karl Marx, Friedrich Engels
• Doğum ve Ölüm Tarihleri (Marx): 1818-1883
• Doğum ve Ölüm Tarihleri (Engels): 1820-1895
• Çıkma Tarihi: 19. yüzyıl
• İçerik: Marksizm, sınıf mücadelesi ve toplumsal değişim üzerine odaklanır. Kapitalizmi eleştirir, emeğin sömürülmesine karşı çıkar. Tarihsel materyalizmi kullanarak toplumsal değişimi açıklamaya çalışır.

Panteizm:

• İngilizce Adı: Pantheism
• İçerik: Panteizm, Tanrı’nın her şeyde ve her yerde olduğunu savunan bir inanç sistemidir. Doğa, evren ve Tanrı arasında ayrım yapmaz. Evren ve Tanrı aynı varlık olarak görülür.

Estetizm:

• İngilizce Adı: Aestheticism
• İçerik: Estetizm, güzellik ve sanatın hayatın anlamı olduğunu vurgular. Estetik deneyim ve duyumların insan hayatının merkezi olduğunu savunur. Sanatın özgürlüğünü ve kendini ifade etme özgürlüğünü destekler.

Postkolonyalizm:

• İngilizce Adı: Postcolonialism
• İçerik: Postkolonyalizm, sömürgecilik sonrası toplumların ve kültürlerin analizini yapar. Sömürgeci geçmişin etkilerini ve kültürel kimlik arayışını ele alır. Sömürgecilik sonrası ilişkileri inceler.

Makyavelizm:

• İngilizce Adı: Machiavellianism
• İlgili Filozof: Niccolò Machiavelli
• Doğum ve Ölüm Tarihleri: 1469-1527
• İçerik: Makyavelizm, siyasi gerçekçiliği ve pragmatizmi savunan bir yaklaşımdır. Niccolò Machiavelli’nin eserleri, iktidar elde tutma ve gücü koruma stratejilerini ele alır.

© 2023, Bedri Yılmaz.

BedriYilmaz.com by Bedri Yılmaz is licensed under Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International