Düyûn-ı Umûmiye - Bedri Yılmaz

(Düyun-u Umumiye-i Osmaniye Varidat-ı Muhassasa İdaresi)

1881-1923 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu’nun iç ve dış borçlarını denetleyen kurumdur.

Osmanlı İmparatorluğu’nun ekonomik ve mali yaşamı üzerinde etkili bir rol oynayan ve “Genel Borçlar” anlamına gelen Düyun-u Umumiye II. Abdülhamit döneminde kurulmuştur.

Osmanlı İmparatorluğu, ilk dış borçlanmasını, Kırım Savaşı sırasında, savaş maliyetlerini karşılamak için gerçekleştirmişti. Savaştan sonra da borç almayı sürdürerek bunu bir alışkanlık haline getirdi. Osmanlı İmparatorluğu, yaşadığı her ekonomik sıkıntıda dış borç aldı. Kısa sürede borçlarır faizleri bile ödenemez hale gelindi. 1874’te devlet mali iflasın eşiğinde iken Osmanlı İmparatorluğu vadesi gelen borç taksitinin ancak yarısını ödeyeceğini açıkladı. Fakat bu da gerçekleştirmedi. 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında, Osmanlı yönetimi yeni bir mali bunalımın ardından Osmanlı Bankası ile Galata Bankerleri’nden almış olduğu iç borçlarını da ödeyemeyeceğini açıkladı.

Borçların durumu

Hiçbir borç ödemesini yapamayan Osmanlı İmparatorluğu, alacaklılarla masaya oturarak 1879’da damga, alkollü içki, balık avı, tuz ve tütünden alınan vergi gelirlerini 10 yıl boyunca iç borçlar karşılığı olarak alacaklılara bıraktı. Ancak alacaklı Avrupa devletleri buna tepki gösterdi ve 1881’de damga, alkollü içki, balık avı, tuz, tütün ve ipekten alınan vergilerin tüm geliri iç ve dış borçlara ayrıldı. Bu vergileri toplama ve alacaklılara ödeme görevi de kurulan Düyun-u Umumiye İdaresi’ne verildi.

Lozan Antlaşması ile, Osmanlı İmparatorluğu’nu yarı sömürge seviyesine indiren bu kurumun vergi gelirlerini denetlemesi sona erdirildi. Sadece borçların alacaklılara paylaştırılması görevini sürdürmeye devam etti.

Bu borçlar, İmparatorluk çöktükten sonra, İmparatorluk topraklarında kurulan devletler ve Türkiye arasında paylaştırıldıysa da en büyük borç yükü Türkiye’ye verilmiştir.

Türkiye Düyun-u Umumiye’ye olan borcunun son taksitini, ilk dış borcun alınmasından tam bir yüzyıl sonra, 1954’te ödedi.

Düyun-u Umumiye Binası, 1897 yılında Fransız kökenli levanten mimar Alexandre Vallaury tarafından inşa edilmiştir.