ABD’nin Tek Kutuplu Dünya Sistemi Yanılgısı: David Calleo’nun Eleştirisi
Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle birlikte, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) kendisini tek süper güç olarak konumlandırmış ve tek kutuplu bir dünya düzeni oluşturma hedefini benimsemiştir. Ancak, bu yaklaşımın sürdürülebilirliği ve etkinliği konusunda çeşitli eleştiriler bulunmaktadır. Bu eleştirilerin başında, Johns Hopkins Üniversitesi İleri Uluslararası Araştırmalar Okulu’nda uzun yıllar Küresel Politik İktisat Profesörü olarak görev yapan ve 2023 yılında vefat eden David Calleo’nun görüşleri gelmektedir.
David Calleo, “Unipolar Fantasies: The Follies of Power” (Tek Kutuplu Hayaller: İktidar Sarhoşluğu) adlı eserinde, ABD’nin tek kutuplu dünya düzeni arayışının yanılgılarını ve tehlikelerini detaylı bir şekilde analiz etmektedir.
Tek Kutupluluk: Bir Yanılgı mı?
Calleo’ya göre, ABD’nin tek küresel hegemon olduğu inancı bir yanılgıdır. Tek kutupluluk perspektifi, küresel politik ekonominin karmaşıklığını ve karşılıklı bağımlılıklarını göz ardı eden bir yaklaşımı temsil eder. ABD’nin askeri, ekonomik ve politik olarak aşırı yayılmacı politikaları, gereksiz çatışmalara, kaynakların zorlanmasına ve israfına yol açmıştır. Bu durum, ABD’nin küresel liderlik iddiasını zayıflatmış ve uluslararası alanda itibar kaybına neden olmuştur.
Ekonomik ve Politik Sonuçlar
Tek kutupluluk tezinin uygulanması, ABD ekonomisi üzerinde büyük bir yük oluşturmuştur. Yüksek askeri harcamalar ve dış politika müdahaleleri, ulusal borcun artmasına ve ekonomik kaynakların tükenmesine sebep olmuştur. Bu politikalar, ABD’nin iç politikasında da derin bölünmelere yol açmış, demokratik kurumların aşınmasına ve iç politik gündemlerin ihmal edilmesine neden olmuştur.
Uluslararası İlişkiler ve Küresel İstikrar Üzerindeki Etkiler
Calleo, tek kutuplu dünya düzeninin diğer ülkeler arasında Amerikan karşıtlığı ve direniş yarattığını savunur. Avrupa, Asya ve diğer bölgelerde ABD’nin müdahaleci politikaları, istikrarsızlıklara ve güvenlik sorunlarına yol açmıştır. Özellikle Irak gibi örneklerde görüldüğü üzere, rejim değişiklikleri bölgelerin kaosa sürüklenmesine sebep olmuştur. Ayrıca, Çin, Hindistan ve Avrupa Birliği gibi diğer küresel aktörlerin yükselişi, tek kutuplu bir düzenin sürdürülemez olduğunu göstermektedir.
Çok Kutupluluk: Daha İstikrarlı Bir Gelecek
Calleo, küresel gücün daha dengeli dağıtıldığı çok kutuplu bir dünya düzenini savunur. Bu model, uluslar arasında işbirliğini teşvik eder ve küresel sorunların ortaklaşa çözülmesine olanak tanır. İklim değişikliği, ekonomik krizler ve güvenlik tehditleri gibi küresel meselelerle başa çıkmada çok kutuplu bir yaklaşımın daha etkili olacağını belirtir.
Tarihsel Perspektiften Tek Kutupluluk Dersleri
Tarih, tek kutupluluk iddiasıyla hareket eden imparatorlukların aşırı yayılma ve yönetim zorlukları nedeniyle çöküş yaşadığını göstermektedir. Roma İmparatorluğu’nun genişlemesi, askeri ve ekonomik kaynaklarının tükenmesine yol açmış; Britanya İmparatorluğu, kolonyal yayılma politikaları nedeniyle ekonomik çöküşle karşılaşmıştır. Benzer şekilde, Napolyon dönemi Fransa’sı da aşırı yayılmacı politikalarının bedelini ağır ödemiştir. Calleo, bu tarihsel örnekler ışığında, ABD’nin tek kutuplu politikalarının benzer tehlikeler taşıdığına dikkat çekmektedir.
Sonuç
David Calleo’nun analizleri, ABD’nin tek kutuplu dünya düzeni arayışının sürdürülebilir olmadığını ve küresel istikrarı tehdit ettiğini göstermektedir. Çok kutuplu bir dünya düzeni, uluslararası işbirliği ve dengeli güç dağılımı sayesinde daha istikrarlı ve barışçıl bir küresel ortamın oluşmasına katkı sağlayacaktır. Bu nedenle, ABD ve diğer küresel aktörlerin, hegemonya yerine işbirliğini esas alan politikaları benimsemeleri önem arz etmektedir.
Bu makaleyi, Dr. Şahin Yaman’ın “ABD’nin Tek Kutuplu Dünya Sistemi Yanılgısı” başlıklı yazısından esinlenerek hazırladım.
© 2025, Bedri Yılmaz.
BedriYilmaz.com by Bedri Yılmaz is licensed under Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International
