Beş Göz (Five Eyes) İstihbarat İttifakı: Tarihi, Yapısı ve Etkileri
1. Giriş
Beş Göz (Five Eyes), Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Birleşik Krallık (BK), Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda’dan oluşan bir istihbarat ittifakıdır. Bu ülkeler arasında bilgi paylaşımını organize eden ve sinyal istihbaratına (Signals Intelligence – SIGINT) dayalı bir yapıya sahip olan bu ittifak, güvenlik ve ulusal çıkarlar doğrultusunda çalışmalar yürütmektedir. Resmi olarak, bu ortaklık UKUSA Antlaşması (United Kingdom – United States Agreement) temelinde kayıt altına alınmıştır.
Bu makalede, Beş Göz ittifakının tarihi, organizasyon yapısı, faaliyetleri ve uluslararası etkileri ele alınacaktır.
2. Tarihsel Arka Plan
Beş Göz’ün temelleri, II. Dünya Savaşı sırasında ABD ve BK’nın istihbarat paylaşımı için yaptığı anlaşmalara dayanmaktadır. 1946 yılında imzalanan UKUSA Antlaşması, iki ülke arasındaki sinyal istihbaratını koordine etmeye başladı. Daha sonra bu anlaşmaya Kanada (1948), Avustralya (1956) ve Yeni Zelanda (1956) dahil oldu ve Beş Göz yapısı resmen oluştu.
Soğuk Savaş döneminde, Beş Göz ittifakı Sovyetler Birliği ve Doğu Bloku ülerine karşı istihbarat toplama faaliyetlerini yürüttü. 11 Eylül 2001 súldırılarından sonra ittifak, terörizmle mücadeleye odaklanmış ve dijital gözetleme sistemlerini güçlendirmiştir.
3. Beş Göz’ Üye Ülkeleri ve Kurumlar
Beş Göz ittifakı, aşağıdaki ülkelerin istihbarat ajansları arasında bir iş birliği sağlar:
- Amerika Birleşik Devletleri: National Security Agency (NSA)
- Birleşik Krallık: Government Communications Headquarters (GCHQ)
- Kanada: Communications Security Establishment (CSE)
- Avustralya: Australian Signals Directorate (ASD)
- Yeni Zelanda: Government Communications Security Bureau (GCSB)
Bu kurumlar, siber güvenlik, iletişim gözetleme, sinyal istihbaratı ve ülkeler arası veri paylaşımı gibi konularda ortak çalışmalar yapmaktadır.
4. Faaliyetleri ve Yöntemleri
Beş Göz ittifakının temel faaliyetleri şunlardır:
- Sinyal İstihbaratı (SIGINT): Uydu haberleşmeleri, internet ve telefon dinlemeleri gibi elektronik iletişimlerin izlenmesi.
- Veri Madenciliği: Büyük veri analizleri yaparak terör tehditleri ve istihbari bilgiler toplamak.
- Siber Güvenlik: Ülkelerin dijital altyapısını korumak ve siber tehditlere karşı ortak savunma stratejileri geliştirmek.
- Terörizm ve Organize Suçlarla Mücadele: Terörist organizasyonlar ve yasa dışı grupları izlemek ve faaliyetlerini engellemek.
5. Uluslararası Etkileri ve Tartışmalar
Beş Göz ittifakı, özellikle NSA ve GCHQ gibi ajansların yürüttüğü büyük çapta gözetleme faaliyetleri nedeniyle sıklıkla eleştirilmektedir. Edward Snowden’ın 2013’te sızdırdığı belgeler, bu ittifakın küresel dinleme ve izleme operasyonlarının büyük bir çapta yapıldığını ortaya koymuştur. Özellikle Avrupa ülkeleri, kendi liderlerinin ve vatandaşlarının izlenmesi konusunda Beş Göz’ün faaliyetlerini sert bir şekilde eleştirmiştir.
Ayrıca, Beş Göz üye olmayan ülkelerle de bazı istihbarat paylaşımları yapmaktadır. İsrail, Fransa, Almanya, Japonya ve Güney Kore gibi bazı ülkeler, belirli koşullar altında Beş Göz ile veri paylaşımı yapabilmektedir. Bu ülkeler, “Nine Eyes” ve “Fourteen Eyes” gibi genişletilmiş istihbarat ittifaklarına dahildir.
6. Sonuç
Beş Göz, modern dünya düzeni içinde en güçlü istihbarat ittifaklarından biri olarak kabul edilmektedir. Siber güvenlikten terörizmle mücadeye kadar geniş bir alanda faaliyet gösteren bu yapı, aynı zamanda gizlilik ihlalleri ve insan haklarına etkileri açısından da eleştirilmektedir. Beş Göz’ün gelecekteki rolü, teknoloji gelişimi ve uluslararası siyasetteki dengeler doğrultusunda şekillenecektir.
© 2025, Bedri Yılmaz.
BedriYilmaz.com by Bedri Yılmaz is licensed under Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International
