Ekslav - Bedri Yılmaz

Ekslav Nedir?

Ekslav, bir devletin ana topraklarından tamamen ayrılmış ve başka bir devletin topraklarıyla çevrili olan, ancak yine de o devlete ait olan bir toprak parçasıdır. Ekslav, politik, coğrafi ve ekonomik nedenlerle önem taşıyan bir kavramdır. Bu tür bölgeler, ülkeler arası ilişkilerde karmaşıklık yaratabilir ve çoğu zaman diplomatik anlaşmazlıklara neden olabilir.

Ekslavların oluşum sebepleri çeşitli olabilir. Tarihsel sınır değişiklikleri, savaşlar, kolonizasyon süreçleri ve siyasi anlaşmalar bu tür toprak parçalarının ortaya çıkmasına yol açabilir. Ekslavlar, bağımsız olarak hareket edemezler ve genellikle ana ülkenin politik, ekonomik ve sosyal politikalarına tabidirler.

Dünyadaki Önemli Ekslav Bölgeleri ve Bağlı Oldukları Ülkeler

1. Süleyman Şah Türbesi (Türkiye)

Süleyman Şah Türbesi, Suriye sınırları içinde, Fırat Nehri yakınlarında yer alan Türkiye’ye ait bir ekslavdır. Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Gazi’nin dedesi Süleyman Şah’ın mezarı, Türkiye’ye ait kabul edilen ve uluslararası anlaşmalarla bu statüsü tanınmış bir toprak parçasıdır. Türbenin bulunduğu bölge, tarih boyunca stratejik ve sembolik öneme sahip olmuştur. 2015 yılında güvenlik nedenleriyle Türkiye tarafından taşınarak Eşme köyüne yakın bir bölgeye yeniden yerleştirilmiştir. Bu alan Türkiye toprağı olarak kabul edilmektedir ve Türk askerleri tarafından korunmaktadır. Bu türbe bir ekslav örneğidir.

2. Nahçıvan (Azerbaycan)

Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti, Azerbaycan’ın bir ekslavıdır ve Ermenistan, Türkiye ve İran ile sınır komşusudur. Azerbaycan ana karası ile doğrudan bağlantısı olmayan bu bölge, Ermenistan ile yaşanan Karabağ Savaşı sonrası daha da önem kazanmıştır.

Nahçıvan, Azerbaycan’ın Karabağ zaferi sonrası 2020 Karabağ Savaşı sonrası imzalanan ateşkes anlaşması gereğince Zengezur Koridoru’nun açılmasıyla ana topraklarına bağlanma yolunda ilerlemektedir. Bu koridor Nahçıvan’ı Azerbaycan ana topraklarına bağlayacaktır. Ancak, Zengezur Koridoru henüz tam olarak faaliyete geçmemiştir. Bu koridor, Azerbaycan ile Nahçıvan arasında kesintisiz bir kara bağlantısı sağlayarak, Türkiye ve Azerbaycan arasındaki ticari ve stratejik bağları güçlendirecektir.

Bu koridorun açılması, hem bölge ülkeleri arasındaki ilişkileri geliştirecek hem de Kafkasya’nın ekonomik ve jeopolitik konumunu güçlendirecektir. Şu an itibariyle, Nahçıvan’ın Azerbaycan ana topraklarına doğrudan kara bağlantısı hala yoktur, ancak koridorun tamamlanması bu durumu değiştirecektir.

3. Kaliningrad Oblastı (Rusya)

Kaliningrad, Rusya’ya bağlı bir ekslavdır ve bu statü uluslararası hukuk çerçevesinde de geçerlidir. Kaliningrad, Rusya’nın ana topraklarından kopuk, Polonya ve Litvanya arasında yer alan bir bölgedir ve Baltık Denizi’ne kıyısı bulunmaktadır. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Rusya’ya ait kalmış ve Baltık Denizi’ne kıyısı olan stratejik bir bölgedir.

1945 Potsdam Konferansı’nda Sovyetler Birliği’ne verilmiştir ve bu karar sonrasında bölge tamamen Sovyet yönetimi altına girmiştir. Potsdam Anlaşması ile bölgenin Sovyetler Birliği’ne verilmesi, büyük ölçüde İkinci Dünya Savaşı sonrası yapılan düzenlemelerin bir parçasıdır ve bu durum bugüne kadar devam etmektedir

4. Ceuta ve Melilla (İspanya)

Ceuta ve Melilla, Kuzey Afrika’da Fas topraklarıyla çevrili olan İspanyol ekslavlarıdır. Bu bölgeler, Avrupa Birliği’nin bir parçası olan İspanya’ya ait olmalarına rağmen, Afrika kıtasında yer alır ve göç, güvenlik gibi konular açısından önemlidir.

5. Point Roberts (ABD)

Point Roberts, ABD’nin Washington eyaletine bağlı bir ekslavdır ve Kanada’nın Britanya Kolumbiyası ile çevrilidir. Bu bölge, Kanada ile ABD arasındaki sınırın belirlenmesi sırasında ortaya çıkmış ve sadece deniz yoluyla ya da Kanada üzerinden karayolu ile erişilebilir durumdadır.

6. Büsingen am Hochrhein (Almanya)

Büsingen am Hochrhein, İsviçre tarafından çevrili bir Alman ekslavıdır. Ekonomik ve sosyal olarak İsviçre’ye oldukça yakın olan bu bölge, Alman yasalarına tabi olmakla birlikte, İsviçre para birimini kullanır.

7. Baarle-Hertog (Belçika)

Baarle-Hertog, Hollanda sınırları içinde yer alan Belçika ekslavıdır. Bu bölge, birçok küçük parselden oluşur ve karmaşık sınır düzenlemeleri nedeniyle dikkat çeker. Bu durum, tarihi anlaşmazlıklar ve yerel idari kararlar sonucu ortaya çıkmıştır.

8. Llívia (İspanya)

Llívia, Fransa sınırları içinde yer alan bir İspanyol ekslavıdır. Pirene Dağları’ndaki bu küçük kasaba, 17. yüzyılda yapılan sınır anlaşmaları sonucunda İspanya’ya bağlı kalmıştır.

9. Campione d’Italia (İtalya)

İsviçre toprakları içinde yer alan Campione d’Italia, İtalya’ya bağlı bir ekslavdır. Ekonomik ve kültürel bağları açısından önemli bir bölgedir. Campione d’Italia, İsviçre’nin Ticino Kantonu ile çevrili bir İtalyan ekslavıdır. Bu küçük yerleşim yeri, 1798’de İsviçre Konfederasyonu’na katılmayı reddedip Lombardiya’nın bir parçası olarak kalmayı tercih etmiştir. Coğrafi olarak, Campione d’Italia, Lugano Gölü’nün güneydoğu kıyısında yer alır ve dağlarla çevrili olduğu için, İtalya ile doğrudan kara bağlantısı yoktur; İtalya’ya ulaşmak için yaklaşık 10 km. yol kat etmek gerekmektedir.

Ekslavların Önemi ve Zorlukları

Ekslavlar, çeşitli zorluklar ve fırsatlar sunar. Stratejik konumları, askeri ve ticari önemlerini artırabilir. Ancak aynı zamanda, ana ülke ile olan bağlantılarının zayıflığı nedeniyle lojistik ve yönetim zorlukları da yaşanabilir. Ekslavların çevresindeki ülkelerle ilişkileri, hem ekslavın hem de ana ülkenin dış politikalarını etkileyebilir.

Özellikle modern dönemde, ekslavlar uluslararası hukukun, sınır anlaşmalarının ve uluslararası işbirliğinin önemli bir parçasıdır. Çoğu zaman bu bölgelerde yaşayan halklar, iki farklı kültür ve yönetim sistemi arasında yaşamaya alışkındır ve bu da onları benzersiz kılar.

Ekslavlar, coğrafi ve siyasi anlamda karmaşık yapıları nedeniyle, dünya tarihindeki birçok önemli olayın merkezinde yer almıştır ve almaya devam etmektedir. Bu bölgeler, uluslararası sınırların ve devletlerin egemenlik alanlarının nasıl işlediğine dair önemli örnekler sunar.

Coğrafi Olarak Ekslav Olan Ancak Politik Olarak Ekslav Sayılmayan Bölgeler

1. Alaska (ABD)

Alaska, Amerika Birleşik Devletleri’nin bir parçasıdır, ancak ABD’nin ana kıtasından ayrılmıştır. Kanada’nın batısında yer alan Alaska, Pasifik Okyanusu’na ve Arktik Okyanusu’na kıyısı olan geniş ve soğuk bir eyalettir. Bu durum, Alaska’nın coğrafi konumunu özel kılar.

Ancak, Alaska, teknik olarak bir ekslav olarak kabul edilmez. Ekslav, bir ülkenin ana topraklarından tamamen ayrılmış ve başka bir ülkenin topraklarıyla çevrili olan toprak parçasıdır. Alaska, Kanada tarafından çevrili olmasına rağmen, bir deniz sınırı aracılığıyla ABD’nin diğer bölgeleriyle bağlantılıdır ve bu nedenle ekslav tanımına tam olarak uymamaktadır.

Alaska, coğrafi olarak izole olmasına rağmen, bir ekslav değildir. Bir bölgenin ekslav sayılması için, ana ülkesinin ana topraklarından tamamen kopuk ve kara yoluyla başka bir ülke tarafından tamamen çevrelenmiş olması gerekmektedir. Alaska, bu tanıma tam olarak uymaz, çünkü ABD’nin diğer bölgeleriyle deniz yoluyla bağlantısı vardır.

Dünyada, Alaska gibi coğrafi olarak ana topraklardan ayrılmış, ancak politik olarak ekslav sayılmayan birkaç bölge bulunmaktadır. Bu bölgeler, çeşitli nedenlerle ana topraklardan izole olmuş olabilirler, ancak ekslav tanımına tam olarak uymamaktadırlar.

2. Kaliningrad Oblastı (Rusya)

Kaliningrad, Rusya’nın Baltık Denizi kıyısında yer alan bir bölgesidir. Polonya ve Litvanya arasında yer alan Kaliningrad, Rusya’nın ana topraklarından coğrafi olarak ayrılmıştır. Ancak, ekslav olarak kabul edilmez çünkü Baltık Denizi üzerinden doğrudan deniz bağlantısı vardır ve politik olarak Rusya’nın bir parçasıdır.

3. Hawaii (ABD)

Hawaii, ABD’nin Pasifik Okyanusu’ndaki bir eyaletidir. Amerika kıtasından binlerce kilometre uzaklıkta olan Hawaii, coğrafi olarak izole bir konumda bulunur. Ancak, politik olarak ABD’nin bir eyaletidir ve ekslav sayılmaz.

4. French Guiana (Fransa)

French Guiana, Güney Amerika’da, Fransa’nın denizaşırı bir bölgesidir. Coğrafi olarak Avrupa’dan oldukça uzak olan bu bölge, politik olarak Fransa’nın bir parçasıdır ve Avrupa Birliği’nin bir parçası olarak kabul edilir. Coğrafi izolasyonu nedeniyle ekslav sayılmaz.

5. Azores ve Madeira (Portekiz)

Azores ve Madeira, Portekiz’e ait iki takımadadır. Atlas Okyanusu’nda yer alan bu adalar, Portekiz ana karasından oldukça uzaktadır. Ancak, politik olarak Portekiz’in bir parçasıdırlar ve ekslav olarak kabul edilmezler.

6. Ceuta ve Melilla (İspanya)

Ceuta ve Melilla, Kuzey Afrika’da Fas tarafından çevrili olan İspanyol şehirleridir. Coğrafi olarak İspanya ana karasından ayrıdırlar, ancak politik olarak İspanya’nın bir parçasıdırlar ve ekslav sayılmazlar.

Durumu Halen İhtilaflı Olan Bölgeler

1. Guantánamo Körfezi Deniz Üssü Küba (ABD)

Amerika Birleşik Devletleri’nin Küba’da sahip olduğu yer, Guantánamo Körfezi Deniz Üssü‘dür. Bu üs, Küba’nın güneydoğu kıyısında yer almaktadır ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından kontrol edilmektedir.

Guantánamo Körfezi Deniz Üssü Hakkında

Tarihçe ve Statü:

Kiralama Anlaşması: 1903 yılında ABD ve Küba arasında imzalanan bir kira anlaşması ile bu bölge, ABD’ye süresiz olarak kiralanmıştır. 1934 yılında bu anlaşma yenilenmiş ve ABD’nin bu bölgeyi deniz üssü olarak kullanma hakkı teyit edilmiştir【35†source】【36†source】.
Küba’nın Tavrı: Küba, özellikle 1959’daki devrimden sonra, bu kira anlaşmasını geçersiz saymıştır ve ABD’den bu toprakları geri istemiştir. Ancak, ABD bu talepleri reddetmiş ve üs üzerindeki kontrolünü sürdürmüştür.

Hukuki Durum ve Egemenlik:

ABD Kontrolü: Guantánamo Körfezi, Küba’nın egemen topraklarında yer almasına rağmen, ABD’nin kontrolü altında bulunmaktadır. Bu durum, bölgenin ABD’ye ait bir ekslav olarak değerlendirilebileceği anlamına gelmektedir.
Ekslav Statüsü: Guantánamo Körfezi’nin durumu, klasik anlamda bir ekslav tanımına tam olarak uymamaktadır. Ekslav, bir ülkenin ana topraklarından tamamen ayrılmış ve başka bir ülke tarafından kara yoluyla çevrili olan toprak parçası olarak tanımlanır. Guantánamo Körfezi, bir üs olarak kabul edilmekte ve ABD’nin egemenliği altında bulunmaktadır. Ancak, ABD ana topraklarından coğrafi olarak ayrılmıştır ve bu nedenle bazı yönleriyle ekslav olarak değerlendirilebilir.

Askeri ve Stratejik Önemi:

Askeri Üs: Guantánamo Körfezi, ABD’nin Karayipler’deki askeri varlığı açısından stratejik bir öneme sahiptir. Burada donanma gemileri ve askeri personel konuşlandırılmıştır.
Hapishane: Üs, aynı zamanda terörle mücadele operasyonları kapsamında kullanılan Guantánamo Körfezi Hapishanesi ile de bilinir. Bu hapishane, 2001’deki 11 Eylül saldırılarından sonra terör şüphelilerinin tutulduğu bir yer olarak uluslararası düzeyde dikkat çekmiştir.

2. Diego Garcia (Mauritius) (ABD)

Hint Okyanusu’ndaki Chagos Takımadaları’nda bulunan bu ada, Birleşik Krallık tarafından yönetilmekte ve ABD’ye askeri üs olarak kiralanmaktadır. Mauritius, adaların kendilerine ait olduğunu iddia etmektedir ve bu durum, uzun süredir devam eden bir uluslararası hukuki anlaşmazlığa neden olmuştur.

3. Okinawa, Japonya (ABD)

ABD’nin büyük bir askeri varlığına ev sahipliği yapan Okinawa, Japonya ve ABD arasında zaman zaman gerilime neden olmaktadır. Yerel halk, üslerin kapatılması ve bölgeden çekilmesini talep ederken, ABD üslerin stratejik önemine vurgu yapmaktadır.

4. Kosovo, Kosova (ABD)

ABD’nin Kosova’da bulunan Bondsteel üssü, Sırbistan tarafından zaman zaman eleştirilmektedir. Kosova’nın bağımsızlığına karşı çıkan Sırbistan, ABD’nin bu üssü kullanmasını tartışmalı bulmaktadır.

5. Ceuta ve Melilla, Fas (İspanya)

Ceuta ve Melilla, Fas’a komşu olan İspanyol özerk şehirleridir. Fas, Ceuta ve Melilla’nın İspanya’ya ait olduğunu kabul etmemekte ve bu bölgeler üzerinde egemenlik iddiasında bulunmaktadır. Bu durum, zaman zaman İspanya ve Fas arasında diplomatik gerginliklere neden olmaktadır.

BedriYilmaz.com by Bedri Yılmaz is licensed under Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International